Picémara Wâdé
na é wii wà
Ioane
Bétapoo popai
Wàilàapà na wii tii bèeni?
Wà Ioane, pwi *apostolo. Êco na câé caa ina ê nee naa na ê tii bèeni. Â nye po ina co pâ ‘pwi jè a *câmu’, ma ‘wà pwi na ia dau wânüma Iésu gooé’. (Côo 13.23; 19.26; 21.24.)
É wii wiidà?
Nabibiu kâra *naja 70 ma 100 (munaa 80–85), na pàara na wà Ioane, âna é tâa na province Asia (naa napô Turquie nabà). É wii gée na càù wà Mataio, ma Maréko ma Luka.
É wii tâî?
Tà diri tàpé na rà mudàra ê naigé, ma ê âjupâra, ma ê wâro (14.6).
Cina é wii?
Nüma wà Ioane na é popa me tèpa âboro na rà têre ê popai, ba na rà tâmogòori pâ wà Iésu, âna é pwi *Mesia, wà *Pwina naî Pwiduée, na ia rà jèe inapàpari biu wà tèpa *péroféta.
Dà êre ê tii bèeni?
Câé caa ipaiwà pai wiâ kà Ioane bau ê pai wiâ kà Mataio, ma Maréko, ma Luka. Ba câé caa wiâ diri ê pâ popai ma wakè kà Iésu. Â é inapàpari co ê pâ muru, na tâa na wâbinyiri, wâna ê pâ popai ma wakè kà Iésu. Wàéni êre ê tii: Wà Iésu Kériso, âna é pwi Popai na é wâjaa Pwiduée, béaa kâra pai tapoo diri pâ muru. Â é biié ma é âboro, â é wâro nabibiu kâjè naani gòropuu. Wàé, âna wàé ê âji pwéelaa; wàé na é pwi naigé, ma ê goropwârawâ târa ê *âji wâro jaa Pwiduée. Â wàé mwara ‘pwi a wéaari mutô’, na é popajè tèpa âboro pâdari wà Caa.
7 câmu ma 7 pai ina wèe naa na Tii kà Ioane
Wà Ioane, âna é popa ê nimaro 7 (na câmu kêe goo ê pwina tâbawêe) ba na é paari pâ wà Iésu, âna é Pwina naî Pwiduée:
7 câmu kâra pàtàma Iésu
É bii jawé ba na dipâa (2.1–12)
É nama tiàu maagé kà pwi âboro (4.43–54)
É pwa ma é wâdé pwi a pitàbwamwa na tòotù pwicîri (5.1–18)
É pa-ija pâ âboro na wâru (6.1–15)
É pâra gòro parawére jawé (6.16–21)
É nama é niâ pwi a bwi (9.1–7)
É nama é wâro côwâ Lacaro (11.1–44)
7 ucina côwâ naa gooé na é ina wà Iésu
É ina wà Iésu pâ: *Wâgo, âna go:
Poloa târa wâro (6.35,51)
Pwéelaa kâra gòropuu (8.12)
Goropwârawâ kâra ê pâ mutô (10.7,9)
A piwéaari ê pâ mutô (10.11,14)
Pwina é naa ê wâro, ma pawâro côwâ tèpa âboro gée na aubà (11.25)
Naigé, ma *âjupâra, ma Wâro (14.6)
Âji majoro vigne (15.1,5)
Jè wàrani târa pai wii wèe «Wâgo» ba târa paari pâ, wà Iésu, âna é popa ê nee Pwiduée, «Wâgo pwi a tâa napwiri, nabà, â dàra gòiri awé.» (Côo Ioane naporomee 8 ma 13, ma Exode 3.14.) É wàrapwiri ba na é paari tâjè pâ, câé caa pwi âboro co, ba é me gée goo Pwiduée Caa.
Pai pitàgoo tii kà Ioane
Iésu, âna é pwi Popai na me gée goo Pwiduée (1.1–18)
Opaâjupâra ma ipwabwàti (1.19–51)
Wakè kêe naa jaa tèpa âboro (2.1–12.50)
Wakè kêe naa Judée ma Samaria (2.13–4.54)
Rà tapoo cicaraé wà tèpa pitûâ (5.1–6.71)
Wakè kêe naa Iérusaléma (7.1–12.50)
Ipicijii ma ipagòo kêe tèpa câmu (13.1–17.26)
Bénabwé pi-ija (13.1–30)
Bénabwé ipagòo (13.31–16.33)
Bénabwé pwâra pwapwicîri (17.1–26)
Pai bà ma wâro côwâ kêe (18.1–21.25)
Rà tâjùrué ma nama é bà (18.1–19.42)
É wâro côwâ gée na aubà (20.1–21.25)
1
Pwi Popai na é tâa jaa Pwiduée
1 Ioane 17.5; 1 Ioane 1.1–2; Auinapàpari 19.13É jèe nye tâa ê Popai
naa na autapoo goo
[ê gòropuu].
É tâa jaa Pwiduée.
Ba nye tàgére wàé
Pwiduée.
2 É nye wâjaa Pwiduée
naa na autapoo goo.
3 1 Korénito 8.6; Kolosé 1.16–17; Hébéru 1.2É nama é pwa diri
pâ namuru wà Pwiduée.
Diri ê pâ muru,
âna wàé na pwa.
4 Ioane 5.26É wâjaaé *âji wâro,
na nama rà wâro
na pwéelaa pâ âboro.
5 Ioane 3.19Ê pwéelaa, âna é èù
naa nanaara ê bàutê.
 ê bàutê, âna câé caa
Pai paâjupâra pwéelaa
6 Mataio 3.1; Luka 1.13–17,76Wà Pwiduée, âna é cùru me pwi jè âboro na nee Ioane. 7 É pwi a *paâjupâra ê pwéelaa, ba na é pwi naigé mara ê cèikî kà tèpa âboro diri. 8 Càcaa wàé ê pwéelaa, â é tèepaa, ba na é *paâjupâra ê pwéelaa. 9 Ioane 8.12Wàépwiri ê âji pwéelaa, na é tèepaa naa gòropuu, ba na é nama pwéelaa goo tèpa âboro diri.
10 É jèe nye tâa gòropuu ê Popai, â é tòpò ê gòropuu wà Pwiduée goo ê Popai. Êco na càra caa câmogòorié wà tèpa âboro gòropuu† Tèpa âboro gòropuu—Grec: Gòropuu. Wà Ioane (pwi awii tii bèeni), âna é ina diri tèpa âboro na tàutàra goo wà Pwiduée, â na rà cicara Iésu ma wà tàpé na rà pâra wiâê.. 11 É jèe tèepaa [naa napô kêe] naa jaa tèpa bée; â càra caa tòpié wà tèpa jènereê. 12 Êco na wà tàpé na rà tòpié ma cèikî naa gooé, âna é nama rà tèpa naî Pwiduée. 13 Ioane 2.11, 3.3–6; Filipi 2.7; 1 Pétéru 1.23Wà tèpa naîê, âna càra caa tèepaa gée goro ê câbawâdé kâra âboro. Ba rà nye tèepaa gée goro ê câbawâdé kà Pwiduée.
É pa naiiri âboro ê Popai
14 É pa naiiri âboro ê Popai, â é wâro nabibiu kâjè. Po tâbawêe naa gooé ê *pimeaari imudi, ma ê *âjupâra. Â bà jèe côo ê pai maina ma muugère kà Pwina naîê, na é caapwi co, na é tòpi jii Caa.
15 É tomara too wà Ioane, ba na é pamogòorié tà tèpa âboro, â é ina pâ: «Wàé kaa pwiri i pwi âboro na ia go jèe picémaraê tàwà, na ia go ina pâ, é bwaa pwicò kôo wà pwi âboro na dau pwamuru naa gooé jiio, ba é jèe nye wâro béaario‡ Béaario—Béaa kôo..»
16 Jè pitòpi naa gò ê pâ wâdé ma *aupwényunyuâari, gée goo pimeaari imudi kêe. 17 Exode 34.28; Roma 6.14Béaa, âna é pinaigé mara ê *Naèà wà *Moosé. Â nabàni, âna é pinaigé mara ê pimeaari imudi ma *âjupâra, wà Iésu *Kériso. 18 Exode 33.20; Ioane 6.46; 1 Timotéo 6.16Nye ticè pwi jè âboro cèna é mu jèe côo Pwiduée. Êco na wà Pwina naîê na caapwi co, âna wàé kaa na pamogòorié tâjè. Ba é nye tà tâa jaa Pwiduée, â nye tàgére wàé côwâ mwara Pwiduée.
Opaâjupâra kà Ioane Pwi a piupwaa
Mataio 3.1–12; Maréko 1.1–8; Luka 3.1–18
19-20 Wà tèpa caa kà tèpa *Juif§ Tèpa caa kà tèpa Juif—Wà Ioane, âna é pwa wâru wii pâ, tèpa Juif, naa na tii bèeni, âna pai ina wèe pâ, tèpa pitûâ kà tèpa Juif. É, na pàra pwi, âna pai ina wèe pâ, diri tèpa âboro na rà gére tàmaari Iésu (par ex. naa na pâ nee tii 6.41, ma 8.22, ma 12.9). Â bà wii pâ, tèpa âboro naawê. gée *Iérusaléma, âna rà panuâ pâ pàra tèpa ênawéna kâra Wâra pwapwicîri* Ênawéna kâra Wâra pwapwicîri—Lévite. Pwi âboro gée na wâao kà Lévi na é pitu tà tèpa pwa ârapwaailò., ma pàra tèpa pwa *ârapwaailò dari Ioane. Â rà tawèerié pâ: «Wâgà wàa?»
 nye ticè na é naapwàniri goorà, ba é ina ba pwéelaa tàra pâ: «Càcaa wâgo pwi *Mesia, [na ée mwa pa-udò ê Ba].»
21 Deutéronome 18.15,18; Malachie 3.23; Mataio 11.14Â rà tawèerié pâ: «Â gona wâgà wàa? Gona càcaa wâgà Élia, pwi *péroféta [na ée mwa pâbéaa kêe]?»
«Â gona câgà caa i pwi Péroféta [na é inaê wà Moosé]‡ Pwi Péroféta na é inaê wà Moosé—Pwi Péroféta na dau imaina, na ée mwa pwi apa popai nabibiu kà Pwiduée ma tèpa âboro. Càra caa tâmogòori wà tèpa Juif pâ, wà pwi âboro bèepwiri, âna wàé kaa pwi Mesia na rà tapacîê. Â càra caa tâmogòori pâ, tàgére wà Iésu Kériso. Côo Péroféta naa na Neeremuru (Vocabulaire) naa pwâadàra tii.?»
«Bwa.»
22 «Â gona wâgà wàa? Gà ina tâbà, ba na bà ina tà tàpé na rà panuâbà me.»
23 Ésaïe 40.3Â é tòpi tàra pâ: «Wâgo wà pwi âboro na ia é inaô wà Isaia, pwi péroféta, na ia é wii pâ:
Pwi âboro naa namaré
na é tomara too:
“Ée me Pwi Ukai!
Patàrù naigé kêe!”»
Ésaïe 40.3
24 Rà tâa nabibiu kà tèpa âboro bèepwiri cùrurà, pàra tèpa *Farasaio. 25 Â rà tawèerié mwara pâ: «Wiàna càcaa wâgà pwi Mesia, é, Élia, é, pwi Péroféta, â gorodà na gà *piupwaa?»
26  é tòpi tàra wà Ioane pâ: «Wâgo, âna go piupwaa goro jawé. Êco na é wânabibiu kàwà, ê pwi âboro na câguwà caa câmogòorié. 27 Ioane 1.15Wàé, âna ée mwa pwicò kôo. Êco na po dau càcaa pâriô, ma go tipi ê otàpwe goro du wâraâê§ Tipi ê otàpwe goro du wâraâê—Ê wakè kà tèpa ênawéna na dau kîri., [ba é Pwi Ukai].»
28 Ê pwâra pitùra kàra bèepwiri, âna rà pwa na Bétani, pwi village na wâdò côwâ kâra nairiwâ Ioridano, wâna na é piupwaa naawê wà Ioane.
É Pwina naî Pwiduée wà Iésu
29 Ésaïe 53.6–7; 1 Pétéru 1.18–19Na dàuru kêe, â é côo Iésu wà Ioane, na é me burèe, â é ina pâ: «Wàéni i *Pwi nari mutô kà Pwiduée! Wàé na é patâjii ê èpà kâra pâ âboro gòropuu! 30 Ioane 1.15Wà i pwi âboro, na ia go inaê tàwà napwiri pâ: É bwaa pwicò kôo wà pwi âboro, na dau pwamuru naa gooé jiio, ba é jèe nye wâro béaario.
31 «Béaa, âna câgo caa câmogòori* Câmogòori—Reconnaître (cf tâmogòori, côoina). pâ wàilàapà pwi âboro na ia go picémaraê tàwà. Â go me nau piupwaa goro jawé, ba na rà o câmogòorié wà tàpé *Isaraéla.»
32 Mataio 3.16Â é paâjupâra mwara wà Ioane pâ: «Go côo ê *Nyuâaê Pwicîri, na é boo gée napwéretòotù, wàra déamu, â é boo naa gòé. 33 Béaa, âna bwaa câgo caa pâji câmogòori pâ pwiri wàilàapà. Êco na wà Pwiduée, na é cùruo me, nau piupwaa goro jawé, âna é jèe ina tôo béaa pâ: “Gà mwa côo ê Nyuâaê Pwicîri, na boo naa gò pwi jè âboro, â é mwa tâa gooé. Âna wàé kaa, pwi âboro na ée mwa piupwaa goro Nyuâaê Pwicîri.”
34 Mataio 3.17«Â wàé kaa pwiri ê pwina go côo, â go nye paâjupâra pâ, wà pwi âboro bèepwiri, âna Pwina naî Pwiduée.»
É tapoo todà tèpa câmu
35 Na dàuru kêe, âna rà tâa wê côwâ wà Ioane ma tupédu âboro ârailu a *câmu kêe. 36 Ioane 1.29Â é côo Iésu na é paé, â é ina pâ: «Wàéni i Pwi nari mutô kà Pwiduée!»
37 Â ru têreê, â ru pâra wiâ Iésu. 38 Â é tabèreè wà Iésu, â é côoru, na ru gére pâra wiâê, â é ina tàru pâ: «Gàu mudà î?»
 ru tòpi têe pâ: «Gà pitâa pà, co pwi Rabbi?» (Ê popai Rabbi, âna pai ina wèe pâ ‘Pwi a pwa pupûra’.)
39 Â é ina tàru pâ: «Gàu me, ba na gàu o côo.»
Jèe ârapàpé ineretòotù na càùru ija. Â rà pâra naima, nau côo na é pitâa wê, â rà jèe tà burà tâa wê.
40 Mataio 4.18–20Wà pwi jèpwi gée gooru, âna wà André, pwi aéjii kà Simona Pétéru. 41 Â é pò ma pâmari pwi aéjii kêe, â é ina têe pâ: «Bu jèe pâmari pwi Mesia!» (Ê popai ‘Mesia’, âna pai ina wèe pâ ‘Kériso’.)
42 Mataio 16.18Â é popaé pâdari Iésu. Â é côo wà Simona wà Iésu, â é ina têe pâ: «Wâgà Simona, pwina naî Iona† Iona—é, Ioane.. O mwa pituneegà pâ Céphas‡ Céphas—Nee naa na araméen, Pétéru naa na grec., é, Pétéru.» (Ê pwi neere âboro bèeni, âna pai ina wèe pâ ‘Atü’.)
É todà Filipo ma Natanaël
43-44 Na dàuru kêe, â nüma Iésu na é wâjué côwâ naa napô Galilée. Ûna é pâra, â ipitiru ma Filipo, pwi âboro gée Bethsaïda, village kà André ma Pétéru. Â é ina têe wà Iésu pâ: «Me wiâô!»
45 Deutéronome 18.18; Ésaïe 7.14, 9.5; Jérémie 23.5; Ézékiel 34.23Â wà Filipo, âna ipitiru ma Natanaël§ Natanaël—Nee Barthélemy naa na pâ tii kà Mataio, Maréko ma Luka., â é ina têe pâ: «Gà côo, bà jèe côo pwi âboro, na ia é inaê wà Moosé naa na i Naèà kêe—wà pwi âboro na ia rà picémaraê mwara wà pàra tèpa péroféta. Wà pwiibà, âna wà Iésu, pwi âboro gée Nazareth, pwina naî Ioséfa.»
46 Â é ina têe wà Natanaël pâ: «Gona nye pâri ma me gée Nazareth, cè jè muru cèna wâdé? Auwa!»
 é tòpi têe wà Filipo pâ: «Me, ma gà côo!»
47 Ûna é gére medari Iésu wà Natanaël, â é côoê wà Iésu, â é ina pâ: «Wàéni ê pwi âji Isaraéla, ba é pwi âboro na é *tàrù ma âjupâra!»
48 Â [é pò wà pwiibà, â] é ina têe pâ: «Gà tâmogòorio géepà?»
 é ina têe wà Iésu pâ: «Béaari ê pai todàgà kà Filipo, âna go jèe tà côogà na aranara i *upwâra wâi.»
49 Mataio 14.33, 16.16; Maréko 3.11Â é ina têe wà Natanaël pâ: «Pwi a pwa pupûra, wâgà Pwina naî Pwiduée, â gà Pwi Ukai naa Isaraéla!»
50 Â é tòpi têe wà Iésu pâ: «Gona gà cèikî, gée goo na go ina tâgà pâ, go côogà na aranara i upwâra wâi? Tàpo coo, ba gà o mwa côo ê pâ namuru na dau maina jii pwiri!»
51 Genèse 28.12Â é ina [tàra diri] pâ: «Guwà têre bwàti, ba go ina tàwà ê âjupâra pâ: Guwà o mwa côo ê napwéretòotù, wiàna tàpirié. Â guwà o mwa côo wà tèpa *angela kà Pwiduée, na rà too ma tàbàtù, wâgò-o *Pwina naîri âboro.»
1:1 Ioane 17.5; 1 Ioane 1.1–2; Auinapàpari 19.13
1:3 1 Korénito 8.6; Kolosé 1.16–17; Hébéru 1.2
1:4 Ioane 5.26
1:5 Ioane 3.19
*1:5 Câé caa câtàmwereê—é, Câé caa tâmogòorié, é, câé caa tòpié.
1:6 Mataio 3.1; Luka 1.13–17,76
1:9 Ioane 8.12
†1:10 Tèpa âboro gòropuu—Grec: Gòropuu. Wà Ioane (pwi awii tii bèeni), âna é ina diri tèpa âboro na tàutàra goo wà Pwiduée, â na rà cicara Iésu ma wà tàpé na rà pâra wiâê.
1:13 Ioane 2.11, 3.3–6; Filipi 2.7; 1 Pétéru 1.23
‡1:15 Béaario—Béaa kôo.
1:17 Exode 34.28; Roma 6.14
1:18 Exode 33.20; Ioane 6.46; 1 Timotéo 6.16
§1:19-20 Tèpa caa kà tèpa Juif—Wà Ioane, âna é pwa wâru wii pâ, tèpa Juif, naa na tii bèeni, âna pai ina wèe pâ, tèpa pitûâ kà tèpa Juif. É, na pàra pwi, âna pai ina wèe pâ, diri tèpa âboro na rà gére tàmaari Iésu (par ex. naa na pâ nee tii 6.41, ma 8.22, ma 12.9). Â bà wii pâ, tèpa âboro naawê.
*1:19-20 Ênawéna kâra Wâra pwapwicîri—Lévite. Pwi âboro gée na wâao kà Lévi na é pitu tà tèpa pwa ârapwaailò.
1:21 Deutéronome 18.15,18; Malachie 3.23; Mataio 11.14
†1:21 Câé caa pâji tâmogòori wà Ioane ê pai maina kâra ê wakè kêe. Ba é ina wà Iésu naa na Mataio 11.14 pâ, nye wà Ioane kaa, na é pwa ê wakè kà Élia. Côo mwara Mesia ma Élia naa na Neeremuru (Vocabulaire) naa pwâadàra tii.
‡1:21 Pwi Péroféta na é inaê wà Moosé—Pwi Péroféta na dau imaina, na ée mwa pwi apa popai nabibiu kà Pwiduée ma tèpa âboro. Càra caa tâmogòori wà tèpa Juif pâ, wà pwi âboro bèepwiri, âna wàé kaa pwi Mesia na rà tapacîê. Â càra caa tâmogòori pâ, tàgére wà Iésu Kériso. Côo Péroféta naa na Neeremuru (Vocabulaire) naa pwâadàra tii.
1:23 Ésaïe 40.3
1:27 Ioane 1.15
§1:27 Tipi ê otàpwe goro du wâraâê—Ê wakè kà tèpa ênawéna na dau kîri.
1:29 Ésaïe 53.6–7; 1 Pétéru 1.18–19
1:30 Ioane 1.15
*1:31 Câmogòori—Reconnaître (cf tâmogòori, côoina).
1:32 Mataio 3.16
1:34 Mataio 3.17
1:36 Ioane 1.29
1:40 Mataio 4.18–20
1:42 Mataio 16.18
†1:42 Iona—é, Ioane.
‡1:42 Céphas—Nee naa na araméen, Pétéru naa na grec.
1:45 Deutéronome 18.18; Ésaïe 7.14, 9.5; Jérémie 23.5; Ézékiel 34.23
§1:45 Natanaël—Nee Barthélemy naa na pâ tii kà Mataio, Maréko ma Luka.
1:49 Mataio 14.33, 16.16; Maréko 3.11
1:51 Genèse 28.12