LUKE
Di Longo Humalia Luke
Di haga modongoohia:
Di Longo Humalia Luke e haga modongoohia Jesus bolo Mee go Tangada Hagamouli ne hagababa ang gi digau Israel, ge Tangada Hagamouli ni digau huogodoo. Luke e hihi bolo Jesus ne gahi go di Hagataalunga o Dimaadua bolo Mee gi “agoago ina di Longo Humalia gi digau hagaloale”, gei di Longo Humalia deenei la guu honu te nnoomaalia gi nia daangada ala e logo nadau haingadaa. Di tenetene e damana i lodo Di Longo Humalia Luke, e helekai i nia mada i taamada di beebaa deenei e haga iloo di hanimoi o Jesus, mo nia mada hagaodi e haga iloo di hana o Jesus gi di langi. Di kai o digau hagadonu mo di hagadele di Longo Humalia i muli di hana Jesus gi di langi, la guu kai go Luke i lodo di beebaa Nnegau o digau agoago hagau.
Nia mee hagalabagau ala i lodo di Longo Humalia deenei, la go di kai o taahili o digau di langi, di haga heetugi o digau hagaloohi siibi gi Jesus, di noho o Jesus i lodo di Hale Daumaha, gei mee tama daane, mo di ala kai o tangada Samaria humalia, mo di ala kai o tama daane ne ngala. Lodo di Longo Humalia deenei nia helekai hagamaamaa e helekai hagamahi i di hai dalodalo, di Hagataalunga Dabu mo di waawa hegau o nia ahina i lodo nnegau a Jesus, mo di hai a God e dumaalia ang gi nia huaidu gi maahede.
Di hagahonu di beebaa deenei:
Di haga modongoohia (1.1-4)
Di haanau o John Babdais mo Jesus (1.5—2.52)
Nnegau a John Babdais (3.1-20)
Di babdais mo di hagamada Jesus (3.21—4.13)
Nnegau a Jesus i Galilee (4.14—9.50)
Di hana Jesus mai Galilee gi Jerusalem (9.51—23.56)
Di mouli aga, di haga gidagida, mo di lahi Jesus gi di langi (24.1-53)
1
Dogu ihoo hagaaloho Theophilus. Digau dogologo ne hagamahi e hihi nnelekai o nia mee ala gu kila aga i tadau baahi. Digaula ne hihi nia mee ala gu modongoohia gidaadou mai i baahi ginaadou ala ne mmada gi nia mee aanei i taamada, gei gu agoago nia maa gi nia daangada. Meenei Theophilus, dogu mmada gi humalia gi nia mee haga lligi huogodoo mai taamada, gei au gu maanadu bolo ma koia e humalia, maa au gaa hihi nnelekai haga modongoohia adu gi di goe i nia mee ala ne hai. Au e hai di mee deenei, gi modongoohia e goe di tonu dogomaalia o nia mee huogodoo ala guu lawa dau iloo.
Di haga iloo di haanau John Babdais
Di madagoaa Herod nogo king i Judea, tangada hai mee dabu i golo dono ingoo go Zechariah, tangada ni di hagabuulinga gau hai mee dabu a Abijah. Dono lodo go Elizabeth, tangada labelaa ni di madawaawa digau hai mee dabu.* 1 Kronikel 24.10 Meemaa e mouli humalia i mua o God, e haga kila aga nia helekai mo nia haganoho huogodoo Dimaadua. Meemaa nau dama ai, idimaa, Elizabeth di ahina e dee huwa, meemaa gu mmaadua.
Dahi laangi hua, Zechariah nogo hai ana hegau dabu i lodo di Hale Daumaha. I di hagatau dela nogo daudali go digau hai mee dabu, mee ne hilihili belee dudu ana ‘incense’ i hongo di gowaa dudu tigidaumaha lolo kala, mee ga ulu gi lodo di Hale Daumaha Dimaadua. 10 Di hagabuulinga dangada i malaelae, e dalodalo i di madagoaa tigidaumaha ‘incense’ e dudu. 11 Tangada di langi Dimaadua ga haga gida eia gi Zechariah, e duu i di baahi gau donu, di gowaa dudu tigidaumaha. 12 Di madagoaa Zechariah ne gidee tangada di langi deelaa, geia gu homouli, gu madagu huoloo. 13 Gei tangada di langi ga helekai, “Zechariah, hudee madagu! Au dalodalo la guu kila i baahi o God. Doo lodo go Elizabeth ga haanau dana dama daane, gei goe wanga ina dono ingoo go John. 14 Goe ga tenetene ge noho i di aumaalia, gei digau dogologo ga tenetene gi di haanau o maa. 15 Mee ga aamua i mua o God. Mee hagalee hai gii tale gi nia waini be gi nia dagaao maaloo. Taamada mai di haanau o maa, mee gaa honu i di Hagataalunga Dabu.* Numbers 6.3 16 Mee ga laha mai labelaa digau Israel dogologo gi Dimaadua, go di nadau God. 17 Mee gaa hana i mua o Mee, e maaloo gei e mahi be soukohp Elijah. Mee ga hagahumalia mehanga nia damana mo nadau dama, gaa huli digau de hagalongo gi di tonu, mee gaa hai nia daangada o Dimaadua gi togomaalia gi Mee.”* Malachi 4.5-6
18 Zechariah ga helekai gi tangada di langi, “Dehee dagu hai e iloo bolo nia helekai aanei le e donu e kila aga i dogu baahi, gimaua mo dogu lodo la gu mmaadua?”
19 Tangada di langi ga helekai, “Au go Gabriel. Au e duu i mua nnadumada o God. Au ne hagau mai belee haga iloo adu di longo humalia deenei.* Daniel 8.16; 9.21 20 Gei goe dela hagalee hagadonu dagu haga iloo dela ga gila aga i di madagoaa hai donu. Idimaa goe digi hagadonu, gei goe ga deemee di leelee, gaa dae loo gi di laangi dela e gila aga dagu hagababa deenei adu gi di goe.”
21 Di madagoaa deelaa, gei digau dogologo e talitali Zechariah, e gologolo be mee e aha dela e duai mai i lodo. 22 Di madagoaa a mee ne ulu mai gi daha mo di Hale Daumaha, gei mee gu deemee di leelee. Digaula gu iloo hua bolo mee guu mmada gi di mee i lodo di Hale Daumaha. Gei mee e duu i mua digaula e aau ono lima bolo ia e helekai, gei mee gu deemee di helekai.
23 Di madagoaa ne lawa ana hegau i lodo di Hale Daumaha, gei Zechariah gaa hana gi dono guongo. 24 Muli mai hua, dono lodo go Elizabeth gu hai dama, gaa noho hua i lodo dono hale i nia malama e lima. 25 Mee ga helekai, “Deenei di hai o Dimaadua ne hagamaamaa au dolomeenei, i dono daa gi daha dogu haga langaadia i baahi nia daangada!”
Di haga iloo di haanau o Jesus
26 Di madagoaa Elizabeth ne hai dama nia malama e ono, gei God ga hagau mai tangada di langi Gabriel gi tama waahale Nazareth i Galilee, 27 gi baahi tama ahina madammaa, dono ingoo go Mary, dela gu hagababa ang gi Joseph, tangada di madawaawa David.* Matthew 1.18 28 Tangada di langi gaa hana gi baahi o mee, ga helekai, “Mary, di aumaalia gi madalia goe! Dimaadua e noho i do baahi gei e haga maluagina goe!”
29 Mary gu homouli gi nia helekai a maa, gei gu gologolo be nnadinga ana helekai le e hai bolo aha. 30 Tangada di langi ga helekai, “Mary, hudee madagu, idimaa, tumaalia o God guu honu i do baahi. 31 Goe ga hai dama, ga haanau tama daane, gei goe wanga ina dono ingoo go Jesus.* Matthew 1.21 32 Mee ga aamua, ga haga ingoo bolo Tama ni di God Aamua Huoloo. Dimaadua go God ga haga menege aga a Mee gii hai di king be dono damana go David.* 2 Samuel 7.12,13,16; Isaiah 9.7 33 Mee gaa hai di king ni di hagadili o Jacob, gaa hana hua beelaa, gei dono henua king la hagalee haga odi!”
34 Mary ga helekai gi tangada di langi, “Nia mee aanei e mee di kila aga behee i dogu baahi, i di au di ahina hua e noho madammaa?”
35 Tangada di langi ga helekai, “Di Hagataalunga Dabu ga hanadu gi di goe, gei nia mahi o God Aamua Huoloo ga haga holi goe, deenei tadinga Tama dabuaahia ga haga ingoo bolo Tama a God. 36 Maanadu ina do dangada go Elizabeth, dela e dugu go nia daangada bolo di ahina e dee huwa, gei dolomeenei gei mee gu hai dama, guu ono (6) ono malama, gei mee di ahina gu madumadua. 37 Idimaa, deai di mee e deemee di hai go God ai!”* Genesis 18.14
38 Mary ga helekai, “Au di hege ni Dimaadua. Heia au gii hai be au helekai.” Tangada di langi ga hagatanga gaa hana.
Mary e haga hidihidi gi baahi o Elizabeth
39 Muli hua nia mee aanei, gei Mary ga hagalimalima gaa hana gi tama waahale i tenua gonduu o Judea.
40 Mee ga ulu gi lodo di hale o Zechariah, ga hagaaloho gi Elizabeth. 41 Di madagoaa Elizabeth ne longono ia Mary e hai dana hagaaloho, gei di tama i lodo o mee gu ngalungalua. Gei Elizabeth guu honu i di Hagataalunga Dabu, 42 gaa wolo gi nua, “Mary, goe gu maluagina i baahi nia ahina huogodoo, ge gu maluagina go di Tama dela ga haanau kooe! 43 Di mee haga goboina deenei e aha dela e hai mai gi di au, tinana o dogu Dagi e hanimoi e haga hidihidi gi dogu baahi? 44 Do madagoaa ne hagaaloho mai, gei di tama dela i ogu lodo gu ngalungalua i dono tenetene. 45 E maluagina go di ahina dela e hagadonu bolo nia helekai Dimaadua ga kila aga i dono baahi!”
Taahili hagaamu a Mary
(1 Samuel 2.1-10)
46 Mary ga helekai,* 1 Samuel 2.1-10
“Dogu manawa e hagaamu Dimaadua.
47 Dogu mouli e tenetene gi God,
dogu Dangada Hagamouli,
48 i Mee dela ne langahia dana hege dulii loo deenei!
Dolomeenei gaa huli gi muli,
nia daangada huogodoo ga haga hagaamu au,* 1 Samuel 1.11
49 mai i nia hagadilinga mee haga goboina
ala ne hai go God Aamua mai gi di au.
Dono ingoo koia e dabuaahia.
50 Mee e haga modongoohia dono dumaalia
ang gi digau ala e hagalaamua Ia,
di adu dangada nei mo di adu dangada nei.
51 Mee ne holo dono lima mogobuna gi daha,
ga hagahuaidu nia hiihai digau huogodoo
ala e hagamuamua.
52 Mee ne daa nia king ala e hagamuamua
gi daha mo nadau lohongo,
ga haga mmaanege aga digau lligi.* Job 5.11; 12.19
53 Mee ne haga maaluu digau ala e hiigai
gi nia meegai humalia,
ga hagau gi daha digau maluagina
gii hula nadau mee e kae ai.
54 Mee e dadaahi dana hagababa
ang gi tadau maadua mmaadua,
ne hanimoi belee hagamaamaa dana hege go Israel.
55 Mee e langahia dono dumaalia
ne hai ang gi Abraham mo ono hagadili huogodoo
gaa hana hua beelaa.”* Genesis 17.7
56 Mary nogo noho i baahi Elizabeth nia malama e dolu. Nomuli, gei mee gaa hana gi dono hale.
Di haanau o John Babdais
57 Guu dae mai di madagoaa Elizabeth e haanau ai, gei mee ga haanau dana dama daane. 58 Digau ala i baahi o mee mo ono gau gu longono tumaalia o Dimaadua ang gi mee, gei digaula huogodoo gu tenetene huoloo madalia a mee.
59 Nia laangi e walu i muli di haanau di tama, gei digaula ga lloomoi belee sirkumsais di tama, ge wanga di ingoo o maa bolo Zechariah, e haga ingoo gi dono damana.* Leviticus 12.3 60 Tinana o maa ga helekai gi digaula, “Deeai, di ingoo o maa go John.”
61 Digaula ga helekai gi mee, “E hai behee? John la hagalee di ingoo dahi dangada i lodo oo gau.” 62 Digaula ga aau nadau lima gi tamana o tama, dehee di ingoo dela e hiihai ginai eia e haga ingoo di tama.
63 Zechariah ga aau ono lima gi gaamai di lau beebaa, gaa hihi, “Di ingoo o maa go John.” Gei digaula huogodoo gu goboina huoloo. 64 Di madagoaa hua deelaa, gei Zechariah guu mee di leelee labelaa, geia ga daamada ga hagaamu a God. 65 Digau o di gowaa deelaa huogodoo gu uli nadau gai huoloo, gei nia longo o nia mee aanei guu dele gi nia madagowaa huogodoo i hongo tenua gonduu o Judea. 66 Digau huogodoo ala ne longono nia mee aanei gu hagabaubau mo di heheeu be di tama deenei la gaa hai dana aha? Idimaa, gu modongoohia bolo nia mogobuna o Dimaadua la gu i baahi di tama deenei.
Nnelekai kokohp Zechariah
67 Zechariah tamana o John guu honu i di Hagataalunga Dabu, ga hagi aga nnelekai a God:
68 “Gidaadou e hagaamu Dimaadua,
di God o Israel!
Mee gu hanimoi belee hagamaamaa ana dama,
ge e haga dagaloaha digaula.
69 Mee ne dugu mai gi gidaadou
Tangada Daa Hagamouli aamua o di hagadili David,
go dana dangada hai hegau.
70 Mee gu hagababa ang gi ana soukohp dabuaahia namua,
71 bolo Ia gaa daa gidaadou gi daha mo tadau hagadaumee,
mo nia mahi o digau ala e de hiihai mai gi gidaadou.
72 Mee gu helekai bolo Ia ga dumaalia ang gi tadau maadua mmaadua,
ge e langahia dana hagababa dabu.
73-74 Mee guu hai dana hagamodu gi tadau damana go Abraham,
gei gu hagababa bolo Ia e daa mai gidaadou
gi daha mo tadau hagadaumee,
ge e dumaalia mai gi gidaadou
gi hai hegau ang gi de Ia i tee madagu,
75 bolo gi dabuaahia gidaadou,
gei gii donu i ono mua i nia laangi huogodoo
i di waalooloo o tadau mouli.
76 Goe go dagu dama ga haga ingoo bolo
di soukohp ni God Aamua Huoloo,
idimaa, goe gaa hana i mua Dimaadua,
e hagatogomaalia dono ala,* Malachi 3.1
77 bolo goe gi agoago gi ana daangada
di hai dela e mouli ai digaula,
mai tumaalia o nadau huaidu.
78 Tadau God le e manawa dumaalia ge e humalia.
Mee e haga maalama gidaadou gi di maalama haga mouli.
79 E ina digau huogodoo
ala e noho i lodo di malu bouli o di made
gi di maalama mai di langi,
e dagi gidaadou i lodo di ala o di aumaalia.”* Isaiah 9.2
80 Di tama deelaa guu tomo aga dono mouli mo dono hagataalunga. Geia e noho i lodo di anggowaa gaa dae loo gi dono haga gida ia gi digau Israel.

*1.5: 1 Kronikel 24.10

*1.15: Numbers 6.3

*1.17: Malachi 4.5-6

*1.19: Daniel 8.16; 9.21

*1.27: Matthew 1.18

*1.31: Matthew 1.21

*1.32: 2 Samuel 7.12,13,16; Isaiah 9.7

*1.37: Genesis 18.14

*1.46: 1 Samuel 2.1-10

*1.48: 1 Samuel 1.11

*1.52: Job 5.11; 12.19

*1.55: Genesis 17.7

*1.59: Leviticus 12.3

*1.76: Malachi 3.1

*1.79: Isaiah 9.2