7
Pai pupûra kà Étienne
1 É tawèeri wà Étienne wà pwi *ukai kà tèpa pwa ârapwaailò pâ: «Nye âjupâra kaa ê pwina rà gére ina naa googà?»
É piwiâ jèkutâ goo tèpa Isaraéla —Abéraama
2 Genèse 11.31, 12.1Â é tòpi têe pâ: «Tèpa jènereô ma tèpa caa, guwà têre, wà Pwiduée na é maina ma muugère, âna é pièpàparié tà pwi caa kâjè *Abéraama, na é bwaa tâa napô Mésopotamie, béaa kâra ê pai pâra kêe nau tâa na ville Haran.
3 «Â é ina têe wà Pwiduée pâ: Gà pâra jii ê tâa'gà ma ê napô'gà, â gà pâra naa na ê pwi napô na go mwa tòcia tâgà.Genèse 12.1
4 Genèse 11.31–12.5«Â é còobé wà Abéraama gée napô kà tèpa Kaldé, â é tâa Haran. Gée na càùé, â é bà wà caa kêe. Â wà Pwiduée, âna é popaé me, naa na ê pwi napô bèeni, na jè gére tâa na nabà.
5 Genèse 12.7, 15.18, 17.8«É tàmara ina têe wà Pwiduée pâ: Go o mwa naa tâgà, ma wà tèpa gòobàragà, ê pwi napô bèeni.Genèse 17.8 Na pwi pàara bèepwiri, âna é bwaa càcaa pâ pipièrù wà Abéraama! Â ticè caapwi ére na pwacèwii auduu goro pwùruîjè, na é naa tà Abéraama wà Pwiduée.
6 Genèse 15.13–14; Exode 12.40«Â é ina têe mwara wà Pwiduée pâ: Wà tèpa gòobàragà, âna rà o mwa pwa pârame naa na pwi jè napô, â rà o mwa piâboro kîri, â o mwa tubaèpà tàra naa na 400 naja. 7 Exode 3.12Êco na go o mwa pwa wârimuru târa ê pwi Ba, na é pwa ma rà tèpa piâboro kîri kêe. Â gée na càùé, â rà mwa còobé wà tèpa gòobàragà, â rà o mwa pwamainaô, naa na pwi ére bèeni.» Genèse 15.13–14
Isaaka ma Iakobo
8 Genèse 17.9–14, 21.4«Gée na càùé, â wà Pwiduée, âna é pacoo ê *ipwataâboro kàru ma Abéraama. Â é nama câmu kêe—ê pwa *kamaî. Â wà Abéraama, âna é pwa kamaî tà pwi naîê Isaaka, na caapwi nadàpàra pwapwicîri kêe. Â wà Isaaka, âna é pwa kamaî tà pwi naîê Iakobo, â wà Iakobo, âna é pwa tà tèpa 12 naîê, wà tàpé na rà mwa pâra nau tèpa jojooro 12 wâao *Isaraéla.»
Ioséfa
9 Genèse 37.11,28, 39.2,21–23«Wà tèpa aéjii-bà, âna rà piboo goo wà Ioséfa, pwi jè aéjii kàra. Â rà icurié, â é pâra nau piâboro kîri wâ napô *Aigupito. Êco na é nye tà wâjaaé wà Pwiduée, 10 Genèse 41.37–44â é nye popaé jii ê pâ aré ma tòina. Â é naa têe ê autâmogòorimuru, â é nama é wâdéari wà Ioséfa wà Faraô, pwi ukai naa Aigupito. Wà Faraô, âna é pwa ma é pwi a pitûâ naa napô Aigupito, tèepaa naa goro ê pwârawâ kêe.
11 Genèse 41.54, 42.1–2«Tèepaa me ê copwa na maina, naa na diri ê napô Aigupito ma *Kanana* Kanana—Napô na ia é naa tà Abéraama ma tèpa gòobèreè wà Pwiduée. (Côo nee tii 4.) Côo mwara Neeremuru (Vocabulaire) naa pwâadàra tii.. Â dau pwaée kà tèpa âboro. Â wà tèpa caa kâjè, âna jèe ticè uti kàra. 12 Ûna é tâmogòori pâ, pwa utimuru wâ Aigupito wà Iakobo, â é tapoo panuâ boo [tèpa naîê] wà tèpa caa kâjè.
13 Genèse 45.1–4,16«Naa na béwailu boo kàra, â wà Ioséfa, âna é nama rà côoinaê wà tèpa cièe. Géewê, â wà Faraô, âna é mwa bàra tâmogòori ê tâa kà Ioséfa. 14 Genèse 45.9–11, 46.27Â wà Ioséfa, âna é nama popa me wà caa kêe Iakobo, ma diri ê tâa kêe, na rà po 75 diri. 15 Genèse 46.1–7, 49.33Â é boo naa Aigupito wà Iakobo, â é mwa bà naawê, wàilà ma tèpa caa kâjè. 16 Genèse 23.2–20, 33.19; Josué 24.32Â nye popa dò côwâ ê napwùrudòrà naa na ville Sikem. Â tòpòrà naa na nacârü na é wâri goro mwani wà Abéraama târa ê wâao kà Hamor.
17 Exode 1.7«Â jèe pâmwünyabweri pwi pàara na o jèe coo i auinabéaa na é ina wà Pwiduée tà Abéraama. Ba wà tèpa Isaraéla, âna rà pimaina ma ipwénaî na Aigupito. 18 Exode 1.8–22Êco na é pâra nau cimadò ê pwi jè ukai naa Aigupito, na é câbapiticèmuru naa goo ê wakè kà Ioséfa. 19 Wà pwi ukai-bà, âna é ipwa tûâ târa i Ba kâjè, â é pwa ma tubaèpà tàra. Â é tacoo goorà ma rà pâra jii ê tèpa nari èpo kàra, ma panuârà, ba na rà bà.»
Moosé
20 Exode 2.2«Na pwi pàara-bà, âna pitèpa wà *Moosé, pwi nari èpo na dau wâdé pai côoê, â wâdé tà Pwiduée wàé. Â ipièrù gooé naa na âracié parui naa jaa du nyaa ma caa kêe. 21 Exode 2.3–10Â ûna ru panuâê [wiâra ê autûâri] â é pâmariê wà tô na naî wà ukai Faraô. Â é popaé ma pwi naîê. 22 Â rà pacâmuriê naa na diri ê tàmanga kà tèpa Aigupito, â pwi a tùra bwàti, ma pwi a wakè bwàti.
23 «Ûna 40 naja kêe, â me naa na pwâranümee pâ, na é cai wà tèpa aéjii kêe, ê Ba Isaraéla. 24 Exode 2.11–15Â é pâmari pwi jè Aigupito na é gére èi pwi jè âboro Isaraéla. Â é pwamuruê jii pwi a èié, â é tétàmwara wà pwi Aigupito. 25 É tà niimiri pâ wà tèpa aéjii kêe, âna rà o tâmogòori pâ, wà kaa Pwiduée na é cùrué pâ, ba na pwi a pa-udòrà, êco na càra caa tâmogòori.
26 «Â, na pwi tòotù gée paé côwâ, âna é côo wà tupédu âboro Isaraéla na ru gére piokée. Â é picoo nadàpàru, â é ina tàru pâ: “Du âboro èpo, gàu tàgére tupédu aéjii, cina gàu pipwa tàu na èpà?” 27 Êco na wà pwi âboro na é pwa na èpà tà pwi bée âna é cètùu wà Moosé. Â é ina têe pâ: Wàilàapà na pacimagà ma gà pwi ukai ma gà pwi a pitèimuru? 28 Wànau? Pwa na gà tétàmwaraô pwacèwii pai tétàmwaragà, géecaa, wà pwi Aigupito?Exode 2.14 29 Exode 2.21–22, 18.3–4Ûna é têre pwiri wà Moosé, â é nye uru kaa. Â é pâra na pwa pârame naa na napô Madian. Â pitèpa naawê wà tupédu naîê.
30 Exode 3.1–10«Gée na càùru 40 naja, â é tâa wà Moosé naa namaré, wâmwünyabweri gòrojaa Sinaï. Â é côo ê nari upwâra na tòo. Â wà pwi jè *angela, âna é nye cipàparié kaa na doromara ânye. 31 É nye dau pò kaa wà Moosé, â é me mwünyabweri, ba na é côo bwàti. Â é têre ê pwâratùra kà Pwi Ukai, na é ina têe pâ: 32 Wâgo Pwiduée kà tèpa caa'gà, wà Pwiduée kà *Abéraama, ma Isaaka, ma Iakobo.Exode 3.6 Â é nye pwùkùru† Pwùkùru—Avoir la chair de poule, trembler de peur. kaa wà Moosé goo ê pai wâgotêe, â pwacoé têe ma é niâri.
33 «Â é ina têe wà Pwi Ukai pâ: Gà tòpwùtù du wâraâgà, ba napwa ê pwi ére bèepwiri na gà gére coo wê, âna ére na pwicîri. 34 Go jèe côo i aré ma tòina kâra i Ba kôo Isaraéla, na Aigupito, â go têre ê pwâra càwé kêe. Â go boome, ba na go pacòobée. Êni, âna gà pâra, ba go o mwa nama gà pâ naa Aigupito.Exode 3.5–10
35 «[É naa tà Moosé ê tàrù bèepwiri wà Pwiduée] êco na càra caa côoinaê wà tèpa jènereê, â rà ina pâ: Wàilàapà na pacimagà ma gà pwi ukai ma gà pwi a pitèimuru?Exode 2.14 Wàé kaa na é panuâê wà Pwiduée ma pwi a pitûâ, ma pwi a pipoparà‡ Apipoparà—Leur dirigeant (a-pi-popa-rà).. Ba wàé na ia é pitòrigarié wà pwi angela kà Pwiduée na é cipàparié naa na i na nari upwâra.
36 Exode 7.3, 14.21; Nombres 14.33«Â wà Moosé na é nama còobé ê Ba kêe gée Aigupito. Naa na 40 naja, âna é pwa ê pâ *câmu kâra pàtàma Pwiduée naa napô Aigupito, naa nawià Mii, ma naa namaré. Â rà pò goo wà tèpa âboro. 37 Wà kaa pwi Moosé bèepwiri na é ina târa ê Ba Isaraéla pâ: Wà Pwiduée, âna ée mwa pacimadò gée nabibiu kàwà cè pwi *péroféta na é pwacèwiio.Deutéronome 18.15 38 Exode 19.3Nye wà mwara wà Moosé na é tâa jaa tèpa caa kâjè, na rà caatâa namaré. Â nye wàé mwara na ia é patùraé i pwi angela, naa gòrojaa Sinaï, â na ia é naa têe ê pâ popai târa wâro, ba na ée mwa naa tâjè.»
Tàutàra goo Moosé
39 «Êco napwa wà tèpa caa kâjè, âna tàutàra na rà pitêre dèe, â tàutàra gooé, â nümarà dàra wâjué côwâ naa Aigupito. 40 Exode 32.1Â rà ina tà wà *Arona [pwi cièe] pâ: Gà pwa cè pâ ânuuru duée kâjè cèna rà pâbéaa kâjè. Ba pé pwi Moosé bèepwiri, wà pwi a pacòobéjè gée napô Aigupito, âna câjè caa tâmogòori cèna gére tèepaa mariê.Exode 32.1 41 Exode 32.2–6Na tòotù-bà, âna rà pwa ê pé nari paaci, ba na pé ânuuru duée kàra, â rà pwa ma pwa *ârapwaailò têe. Â rà dau ipwàdée kaa goo pwina rà pwa. 42 Amos 5.25–27Napwa naa goo Pwiduée, âna é panuârà ma rà pwapwicîri târa [ê tòotù ma parui ma] ê pâ îricò. Ba jèe wii naa na ê tii kà tèpa péroféta, pâ:
Tòpi tôo co, Isaraéla!
Guwà pwapwicîri tâî
na guwà tâa namaré?
Guwà pwa ârapwaailò tâî
naa na 40 naja?
43 Nye càcaa wâgo!
Guwà popa wâ imwaano
Guwà popa ê îricò
Guwà ipwamainaru
goro *ânuurumuru
na ia guwà pwa goro îwà.
Êkaa na guwà têre:
Go nama guwà còobé awé
jii napô kàwà.
Guwà o pwa karapuu
naa napô *Babulona.»
Amos 5.25–27
Wâra pwapwicîri goro imwaano
44 «Wà tèpa caa kâjè, âna rà pwa ê wâra pwapwicîri goro imwaano, ba na é wâjaarà wà Pwiduée. Rà pagòtù i wâ-bà wiâra ê pai câmuri kà Pwiduée, na ia é paari tà Moosé. 45 Josué 3.14–17Gée na càùrà, â wà tèpa naîrà, âna rà tòpi ê pwi wâra pwapwicîri-bà. Â rà popa wiârà na rà pâra wiâ wà Iosua. Â rà pa goro paa ê napô [Kanana] â rà tâaboo naawê. Ba wà Pwiduée, âna é pwâri tèpa Ba na rà tâa wê béaa kàra. Â i wâra pwapwicîri-bà, âna é tâa wê tiagoro ê pàara kà ukai *Davita. 46 Exode 25.40; 2 Samuel 7.1–16Â napwa wà Davita, âna wâdé tà Pwiduée wàé. Â é ilari jiié pâ, na é pacima cè Wâra pwapwicîri kâra ê Ba Isaraéla† Ba Isaraéla—Grec: Pwârawâ kà Iakobo.. 47 1 Rois 6.1–38Â wà *Solomona na é mwa bari ê wâ kà Pwiduée.
48 «Êco na wà Pwiduée na é tâjaijè, âna câé caa tâa na ê wâ na pwa goro na-araraîri âboro. Ba wàéni ê pwina é ina, na é naigé mee wà pwi péroféta kêe:
49 Ê napwéretòotù,
âna autâa kôo;
Ê gòropuu diri,
aucò kîri kôo.
Wâpà cè wâ
na guwà bari,
na pâri ma go tâa na?
Wâpà cè wâao
cèna go tâa wê?
50 Ba nye wâgo kaa,
na go tòpò diri,
goo du na-araîô.»
Ésaïe 66.1–2
Guwà tèpa cicara Pwiduée!
51 Ésaïe 63.10É ina mwara wà Étienne tà tèpa pitûâ pâ: «Po dau gòo ê pâ pûruwà! Ba tàutàwà na guwà têre ê popai kà Pwiduée! Guwà nye ciburà cicara ê Nyuâaê Pwicîri, pwacèwii wà tèpa caa kàwà. 52 Mataio 23.31Ba rà tubaèpà ma pòtàmwara tèpa péroféta diri, wàilà na rà tàmara‡ Tàmara—En avance. Tà-mara. inapàpari ê pai tèepaa kà Pwina é *tàrù.
«[Wà pwiibà, âna é pitòrigarié wà Pwiduée] êco na guwà icurié, â guwà tèpa pòtàmwereê. 53 Wâguwà tàpé na guwà tòpi ê Naèà kà Pwiduée na rà pinaigé mee tàwà ê pâ angela§ Ê pâ angela—Rà ina wà pàra tèpa Juif pâ, ê Naèà, âna rà pinaigé mee wà tèpa angela., â câguwà caa pâra wiâra.»
Rà tétàmwara Étienne
54 Na rà têre ê popai-bà wà tèpa pitûâ, â rà nye dau putàmu kaa, â rà pitòngüru poropwârà, naa goo wà Étienne.
55 Psaume 110.1Êco na é boo naa gòé ê Nyuâaê Pwicîri, â é niâ too naanidò *napwéretòotù wà Étienne, â é côo ê muugère kà Pwiduée, â é côo wà Iésu na é coo gòro étò kà Pwiduée* Gòro étò kà Pwiduée—Rà ina mwara wà tèpa ijiao pâ: Gòro âji î wà Pwiduée.. 56 Kolosé 3.1Â é ina pâ: «Guwà têre! Go côo ê napwéretòotù na é tàpirié, â wà *Pwina naîri âboro na é coo gòro étò kà Pwiduée!»
57 Â rà nye uu too kaa wà tèpa pitûâ, burà cémoori ê pwâranyürurà, â rà nye itàa me kaa naa gòé. 58 Â rà bèerié boo naa gòroigé jii ê ville, â rà tòpwùtù ârabwée kàra, ma tòpò naa goro majoro â ê pwi âboro èpo, na nee Saulo. Â rà èi Étienne goro atü, ba na rà catàmwereê.
59 Â é pwapwicîri burà ina pâ: «Pwi Ukai Iésu, gà tòpi ê nyuâaô.»
60 Luka 23.34Â é tùu jùrué, â é tomara too pâ: «Pwi Ukai, gà cibwaa pitôowâri tàra ê pwi èpà bèeni rà pwa tôo!» Â é bà.
7:2 Genèse 11.31, 12.1
7:4 Genèse 11.31–12.5
7:5 Genèse 12.7, 15.18, 17.8
7:6 Genèse 15.13–14; Exode 12.40
7:7 Exode 3.12
7:8 Genèse 17.9–14, 21.4
7:9 Genèse 37.11,28, 39.2,21–23
7:10 Genèse 41.37–44
7:11 Genèse 41.54, 42.1–2
*7:11 Kanana—Napô na ia é naa tà Abéraama ma tèpa gòobèreè wà Pwiduée. (Côo nee tii 4.) Côo mwara Neeremuru (Vocabulaire) naa pwâadàra tii.
7:13 Genèse 45.1–4,16
7:14 Genèse 45.9–11, 46.27
7:15 Genèse 46.1–7, 49.33
7:16 Genèse 23.2–20, 33.19; Josué 24.32
7:17 Exode 1.7
7:18 Exode 1.8–22
7:20 Exode 2.2
7:21 Exode 2.3–10
7:24 Exode 2.11–15
7:29 Exode 2.21–22, 18.3–4
7:30 Exode 3.1–10
†7:32 Pwùkùru—Avoir la chair de poule, trembler de peur.
‡7:35 Apipoparà—Leur dirigeant (a-pi-popa-rà).
7:36 Exode 7.3, 14.21; Nombres 14.33
7:38 Exode 19.3
7:40 Exode 32.1
7:41 Exode 32.2–6
7:42 Amos 5.25–27
§7:43 Molok—Pwi jè duée kà tèpa Kanana.
*7:43 Réphan—Pwi jè duée kà tèpa Babulona.
7:45 Josué 3.14–17
7:46 Exode 25.40; 2 Samuel 7.1–16
†7:46 Ba Isaraéla—Grec: Pwârawâ kà Iakobo.
7:47 1 Rois 6.1–38
7:51 Ésaïe 63.10
7:52 Mataio 23.31
‡7:52 Tàmara—En avance. Tà-mara.
§7:53 Ê pâ angela—Rà ina wà pàra tèpa Juif pâ, ê Naèà, âna rà pinaigé mee wà tèpa angela.
7:55 Psaume 110.1
*7:55 Gòro étò kà Pwiduée—Rà ina mwara wà tèpa ijiao pâ: Gòro âji î wà Pwiduée.
7:56 Kolosé 3.1
7:60 Luka 23.34