Luk
Nga Kwairiinga Le'a Lo'oo La Luk 'e Giria
La Luk nga wane ni gulanga ne'e su'a le'a na girilana buka. La Luk nga Wane ni Kwairiinga ala Jisas Kraes 'amoe alata la Jisas 'e momoori 'ua, ma ngaia nga Jiu 'amoe la'u mola, ma nga alafuunga aana na'a Grik.
'Ina'o na ngaia bi'i giria nga buka lo'oo, ngaia 'e to'oru alata 'e aula fe'enia la Pol nga Wane ni Kwairiinga. Tani alata ngaa'i, ngaia 'e leka 'i Jerusalem fana agasilana lefu na'a ni 'ola 'e lau ai na alata ala Jisas. 'I burina ma ngaia 'e bi'i giria buka lo'oo. Ngaia 'e giria la'u nga buka suria 'olataa na Ta'a ni Kwairiinga gila agea, na'a gila fa'alataa Wane ni Kwairiinga.
La Luk 'e giria buka lo'oo fana wane ba'ita la Tofilasi. Tafe'ua 'e 'ilo'oo, ngaia 'e giri la'u mola fana ta'a 'e aula na gila 'ame Jiu, 'agila su'a na idumilai. La Luk 'e giria buka lo'oo la'u fana 'ani faate'enia nga Kwairiinga Le'a lo'oo suria la Jisas ngaia 'ola kwala'imori. Ma ngaia 'e siria ani faata'i folaa ai, na'a la Jisas 'e leka mai fana fa'amoorilana ta'a te'efou fofona fanua lo'oo 'i wado. Tani 'ola na'a la Luk 'e giri suria na la Jisas ngaia 'e iiri ba'ita na ta'a geni, ma ngaia ka 'uri fana kwaibooninga na ta'a 'e ria, ma ta'a gila nao.
Ni 'ola taringa'i 'ubulana buka lo'oo:
Futalana la Jisas, ma la Jon wane ni naruabunga (1:5—2:52)
'Ina'o la Jisas 'e bi'i etaa nga taunga'inga (3:1—4:13)
La Jisas agea taunga'inga 'i Galili (4:14—9:50)
La Jisas leka 'i Jerusalem (9:51—19:27)
Wiki 'ita'i la Jisas 'e to'oru 'i Jerusalem (19:28—21:38)
La Jisas 'e mae ma ka moori fooru la'u (22:1-24)
1
Girigiringa ala Luk fala Teofilas
1 Kwe Teofilas, nga ta'a 'e aula gila di'aia giringa suria ni 'ola lo'oo te'efou na'a la Jisas ngaia 'e agea 'i laloadauru. 2 Gila giri suria ni 'ola na'a 'imeeru meru longoa fa'asia nga ta'a na'a gila agasia ni 'ola lo'oori ne'e lau, ma gila ka kwairii la'u suria nga Kwairiinga Le'a lo'oo. 3 Ngaia na'a, kwe Teofilas, nau ku manata suria ngaia 'e le'a fana 'aku giri suria ni 'ola lo'oori famu, tofuna 'inau ku aruto'o le'a ai 'ola te'efou, 'ita no'o mai na etalana alafuunga lo'oo. 4 Ma 'inau ku giri suria ni 'ola lo'oo fana 'i'oo 'ani su'aai nga to'onga na ni 'ola te'efou na'a gila kwaifa'ananau 'ania famu.
Nga enselo 'e kwairii suria futalana la Jon wane ni naruabunga
5 Na nga alata la Herod ngaia 'e ba'ita fafia gule'e lefu 'i Judea, te'e fataabu na'a latana la Sekaraea ngaia 'e to'oru na alata no'ona, ma ngaia na wane na fufu'iwane na fataabu gila fa'alata 'ania la Abaeja. Nga noni aana ni Elisabet ngaia 'e futa mai na nga fufutanga na fataabu na gila leka mai fa'asia la Eron, wane futa fe'enia la Moses, nga profet. 6 Nga abulongaa aga te'efou ngaia 'e odo maka le'a 'i na'ona God, suria gala lo'o 'e iiki suria nga tagi ala God. 7 Tafe'ua, ma te'e 'ola momola, ne'e 'amoe agaa'a, gala 'ame to'o na ta wela, tofuna ni Elisabet ngaia 'e 'aiwane. Ma ngaia fe'enia kwaiina la Sekaraea, gaa'a gala koko'o no'o.
8 Te'e gani ngaa'i la Sekaraea ngaia 'e ru'u 'ubulana 'Ifi Abu na God, tofuna alata lo'oori nga alata na oguogunga na nga fataabu la Sekaraea ngaia 'ani agea nga taunga'inga na fataabu. 9 Ta'ua nga falafala na fataabu fana eefasilana tani fataabu la'u fana do'ofilana ai 'e si'ini 'e le'a, ne'e 'ilo'oo: Gila ka 'ui 'ania 'ola 'ilaka'u nga daisi fana eefasilana ni dai na te'e agea la'u nga taunga'inga na fataabu fana do'ofilana ai si'inilana 'e le'a 'i fofona uumu ni do'ofinga 'ubulana 'Ifi Abu na God.* Gila do'ofia nga ai si'inilana 'e le'a rua alata na te'e gani fana iiri ba'itangaa na God. Alata lo'oori, gila ka firia la Sekaraea, ma ngaia ka ru'u 'i 'ubulana 'Ifi Abu na God lo'oo, 10 ma ni ta'a 'e aula na gila to'oru 'i maa, gila ka fo'a na alata ne'e do'ofia nga 'ola 'e le'a lo'oori.
11 Ma te'e enselo na God ka faata'i fala Sekaraea, ma ngaia 'e ula 'i gula le'a na uumu ni do'ofinga lo'oo. 12 Alata la Sekaraea ngaia 'e agasia nga enselo lo'oo, ngaia ka lebe maka ma'u ba'ita. 13 Tafe'ua, ma nga enselo lo'oori ka fata 'ilo'oo fana, “Sekaraea, 'i'oo sia ma'u mola! God ngaia 'e longoa nga fo'anga amu, ma nga noni amu ni Elisabet te'e fa'afuta te'e wela wane, ma 'i'oo to'o fa'alata 'ania la Jon. 14 Ma 'i'oo to'o malale'a ba'ita, ma nga ta'a 'e aula la'u mola, tagila malale'a na alata lo'oo ngaia te'e futa mai ai! 15 Tofuna ngaia nga wane taringa'i 'i maana God. Ngaia 'e sia go'ufia mola waeni ma nga bia. Ma nga alata ngaia 'e futa mai, nga Anoe 'ola Abu te'e nana'i no'o fe'enia. 16 Ngaia te'e orite'enia mai nga ta'a 'e aula 'i Israel te'ana Alafa nga God aaga. 17 Ma ngaia te'e leka mai 'i na'o na Kraes, ma te'e tegela'a 'ilaka'u la Elaeja nga profet. Ni dai na gila orisu'usu'u 'i laloaga, ngaia te'e oguga la'u, nga mama'a ma ni wela aana, tagila aile'a faga kwairiu. Ma ngaia te'e lamadu'aa manatana nga ta'a ne'e abulo'o, fana 'agila funi'oo le'a. Ma ngaia te'e sasari agau na nga ta'a fana nga Kraes, fana 'agila mamamania nga nigilana mai.”
18 Ma tofuna la Sekaraea 'e fitala mola, ngaia ka fata 'ilo'oo fana enselo lo'oori, “Nau taku su'a 'utaa na 'ola lo'oo na te'e lau? Suria nau fe'enia noni agu, mele koko'o te'efou no'o.”
19 Ma nga enselo ngaia 'e lamadu'aa ma ka fata 'ilo'oo: “Nau la Gebriel na'a nau ku to'oru firi fe'enia God. Ma God lo'oo 'e usunge'eni nau mai, fana 'aku alafuu fe'eni'o, ma 'inau 'aku kwairii te'amu na nga kwairiinga le'a lo'oo. 20 Ma tofuna 'i'oo 'ame fito'o na fatalagu, nga ngiduna te'e gelo, mai 'i'oo sia alafuu tafa mola leleka ma ka nigi na alata na 'ola 'inau ku kwairii 'ania famu 'ani lau kwala'imori. Ma ni 'ola lo'oo tagila lau ai.”
21 Na alata no'ona nga ta'a na gila to'oru mamamania la Sekaraea lo'oo, gila ka 'alefo ba'ita, suria ngaia 'e to'oru aburu mai 'i 'ubulana 'Ifi Abu na God. 22 Ma alata la Sekaraea ngaia 'e leka mai 'i maa te'ana ta'a lo'oori, nga ngiduna 'e gelo no'o, ma ngaia 'ame alafuu no'o fe'enia nga ta'a lo'oori. Sui ma ta'a lo'oo te'efou, gila ka manata 'ilo'oo no'o: “Kwala'imori ba'ita, ngaia 'e agasia nga faata'inga 'i 'ubulana 'Ifi Abu na God.” Tofuna na ngiduna 'e gelo no'o, ngaia ka alafuu mola 'ania nimana fana ta'a.
23 Ma nga alata aana fana taunga'inga 'ubulana 'Ifi Abu na God ngaia 'e sui no'o, la Sekaraea bi'i ori la'u fani 'ifi aana. 24 Ma ngaia 'ame aburu mola 'i burina, ma noni aana ni Elisabet 'e guru'a no'o, mai suria nima singari na'a, ngaia 'ame riu kwairiu no'o 'i maa fa'asia 'ifi agaa'a, 25 ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Alata lo'oo, God ngaia 'e kwaibooni no'o agu, maka lafu nau no'o fa'asia maila nga laka'u 'inau ku to'oru mai ai maana ta'a 'e aula.”
Nga enselo ngaia 'e kwairii suria futalana la Jisas
26 Alata ni Elisabet ngaia 'e guru'a maka nana'i no'o suria ono singari, God 'e kwatea mai enselo Gebriel fana te'e fanua 'ubulana gule'e lefu 'i Galili na'a gila iiria 'i Nasaret. 27 Ngaia 'e ngaria mai te'e alafuunga fana te'e wela geni laari'i na gila arufafia fana wane na latana la Josef, fana 'ani feea. La Josef ngaia 'e futa mai orioritana nga fufutanga ala Defete nga kiingi. Nga latana laari'i lo'oori ni Meri. 28 Nga enselo ngaia 'e leka mai, ma ka fata 'ilo'oo fana, “Asua le'a kau! God ngaia 'e to'oru fe'eni'o maka nanamate'eni'o!”
29 Alata ni Meri 'e longoa nga fatalana enselo lo'oori, nga manatangaa 'e nonifii, ma ngaia ka kwailo'ofia nga fa'afolaasilana nga alafuunga lo'oori na enselo ngaia 'e iiria fana. 30 Sui ma enselo ka fata 'ilo'oo la'u fana, “Meri 'ae, 'i'oo sia ma'u mola, tofuna God ngaia 'e kwatea kwai'ofeinga famu. 31 Tofuna ngaia 'e firi'o, to'o guru'a, ma 'i'oo to'o fa'afuta te'e wela wane, ma to'o fa'alata 'ania la Jisas. 32 Ma ngaia te'e ba'ita, ma tagila fa'alataa 'ania Wela na God ne'e 'inato'o maka ba'ita 'e iiki. God te'e kwatea ngaia 'ani ba'ita fafia ta'a, 'ilaka'u wawarifuna la Defete. 33 Ma ngaia te'e Kiingi fafia nga ta'a 'i Jiu furifuri, ma nga tegelangaa aana 'ato 'ani sui!”
34 Ma ni Meri ka fata 'ilo'oo fana enselo lo'oori, “Nau ku lari'i mola, nau ku 'ame su'asuria 'ua ta wane. 'Utaa ma alafuunga lo'oo 'i'oo iiria fagu te'e lau?”
35 Ma nga enselo lo'oori ngaia 'e lamadu'aa 'ilo'oo, “Nga Anoe 'ola Abu te'e sifo mai fafi'o, ma nga tegelangaa na God ne'e 'inato'o maka ba'ita 'e iiki te'e nana'i fe'eni'o. Tofuna 'i ngaia nga wela 'e abu lo'oori, tagila fa'alata 'ania nga Wela ala God. 36 'I'oo su'a na noni futangamu ni Elisabet. Nga ta'a te'efou gila iiria ngaia 'e 'ato no'o fana 'ani to'o na ta wela. Tafe'ua ngaia 'e koko'o no'o, tala'ina lo'oo ngaia 'e guru'a ma ka nana'i no'o suria ono singari. 37 Tofuna te'efuta 'ola 'ame 'ato mola fana God.”
38 Ma ni Meri ka fata 'ilo'oo, “Nau ku siria 'ola lo'oo 'i'oo iiria fagu 'ani lau kwala'imori no'o mai fagu, tofuna nau nga geni ni taunga'inga na God.” Alata ni Meri ngaia 'e fata 'ilo'oo mola, nga enselo ka leka no'o fa'asia.
Ni Meri ngaia 'e leka te'ana ni Elisabet
39 Nga alata no'ona, ni Meri 'e sasari ma ka leka 'afe'aferu no'o fana te'e fanua 'e lalau 'i fataia na gule'e lefu 'i Judea. 40 Alata ngaia 'e nigi, ngaia 'e ru'u 'i 'ifi ala Sekaraea, maka fata le'ale'a fana ni Elisabet. 41 Ma alata ni Elisabet 'e longoa nga fatalana ni Meri, nga wela ne'e guru'a 'ania 'e lebe ma ka 'asu no'o 'i 'ubulana. Ma nga Anoe 'ola Abu ka sifo fafia ni Elisabet, 42 ma ngaia ka fata ba'ita 'ilo'oo, “Nga kwai'ofeinga famu 'e riufia ni noni te'efou, ma nga kwai'ofeinga la'u fana nga wela lo'oo 'i'oo guru'a 'ania. 43 'Ola 'e 'utaa na nga 'ola ba'ita lo'oo 'ani lau fagu, nga ga'ia Alafa agu 'e leka mai fana nga agasilagu! 44 Tofuna alata 'inau ku longoa mola nga alafuunga amu, nga wela lo'oo 'inau ku guru'a 'ania 'e 'idu kwairiu no'o 'ubulagu, tofuna ngaia 'e malale'a ba'ita. 45 Nga kwai'ofeinga famu tofuna 'i'oo fito'o ana nga fatalana God famu te'e lau!”
Ni Meri ngaia 'e tafea God
46 Ma ni Meri ka fata 'ilo'oo,
“Nga mangogu 'e tafea God,
47 ma nga mangogu 'e malale'a suria God 'e fa'amoori nau.
48 Nau ku nguu tafea God,
suria ngaia 'e madai nau, nau nga geni ku malofi'a mola,
ma ku to'oru mola fana nga taunga'inga fana.
Ngaia 'e eta tala'ina ma ka ori 'ala'a,
nga ta'a te'efou gila ka iiri nau ku to'oru 'ania kwai'ofeinga ba'ita,
49 suria ni 'ola ba'ita na God 'e agea fagu 'ania tegelangaa ana te'efou.
Nga latana God 'e abu.
50 Ngaia 'e faate'enia kwaimanadainga aana
fana ta'a te'efou fe'enia nga ru'uru'ua aaga na gila fa'aba'ita.
51 Ngaia 'e tagwala nga nimana ne'e tegela'a ba'ita,
maka tagale'enia nga ta'a na gila tafega 'i talaga.
52 Ngaia ka fa'asifoa nga ta'a ba'ita fa'asia nga tegelangaa aaga,
ma ka lafua wane gila malofi'a.
53 Ni wane na'a gila molo'u,
ngaia 'e langoniga 'ania ni 'ola le'a,
ma ngaia ka agea wane 'ola'a, ka galafa.
54-55 Ngaia 'e manata to'ona nga fataarunga'inga aana† La God eta fataarunga'i fala Ebraham 'ubulana Jenesis 17:7. ngaia 'e agea fana wawarifu dauru
maka kwaibooni adauru, nga ta'a ni taunga'inga aana 'i Israel.
Ngaia 'ame manata mabolosia 'ani faate'enia kwailaeta'afiinga aana ne'e fataarunga'i 'ania fala Ebraham,
ma fadauru la'u mola nga fufutanga aana 'ani nana'i firi!”
56 Ni Meri ngaia 'e to'oru fe'enia ni Elisabet suria oru singari, sui ma ngaia bi'i ori na fanua aana.
Nga futalana la Jon wane ni naruabunga
57 Nga alata fana ni Elisabet 'ani fa'afuta ngaia 'e nigi no'o, maka fa'afuta te'e wela wane. 58 Ni ta'a ni kwaimaanga aana ma nga ta'a na nga fufutanga aana, gila longoa nga 'ola le'a na'a God ngaia 'e agea fana, ma gila ka malale'a ba'ita fe'enia.
59 Fiu maa'e gani 'e sui burina futalana wela lo'oori, ma gila ka agea ta'ua nga falafala 'i Jiu fana kwaringa na lofona wela. Ma gila ka siria 'agila fa'alata 'ania ma'a aana la Sekaraea. 60 Tafe'ua, ma ni ga'ia ka fata 'ilo'oo, “Mooru sia fa'alataa mola 'ania lata no'ona! Nga latana la Jon.”
61 Ma nga ta'a te'efou gila fata ma gila ka 'ilo'oo, “Te'efuta wane na fufutanga amoo'o 'ame to'o na lata lo'oori.”
62 Ma gila ka alafuu 'ania nimaga, ma gila ka kwatea faata'inga fana ma'a aana la Sekaraea, ma gila ka orisia fana lata lo'oo 'e siria 'agila fa'alata 'ania wela lo'oo.
63 Ma la Sekaraea ka lalofiga, maka kwaisoe te'e kabe'ola fana giringa, ma ngaia ka giri 'ilo'oo, “Nga latana wela lo'oo la Jon.” Ma ta'a te'efou gila ka 'alefo ba'ita. 64 Ma te'e alata lo'oori la'u mola, nga ngiduna la Sekaraea ka 'ulasi no'o, ma ngaia ka tafea no'o God. 65 Ma nga ta'a lo'oo te'efou na gila ogu mai 'i no'ona, gila ka 'alefo ba'ita, ma nga kwairiinga suria ni 'ola lo'oori ka talo no'o 'i laloana ta'a na'a gila to'oru 'i fataia 'ubulana gule'e lefu 'i Judea. 66 Ma nga ta'a te'efou na gila longoa 'ola lo'oori, gila ka manata suria, ma gila ka fata 'ilo'oo, “Nga wela lo'oo te'e lau fana wane 'utaa lo'oo?” Gila fata 'ilo'oo, suria gila su'aai nga tegelangaa ana God 'e to'oru fe'enia wela lo'oori.
La Sekaraea ngaia 'e tafea God
67 Ma nga Anoe 'ola Abu ka fa'afongua no'o la Sekaraea mama'a ala Jon, ma la Sekaraea ka foule'enia nga fatalana God ma ka fata 'ilo'oo,
68 “'Agoru tafea God lo'oo,
ngaia God adauru ta'a 'i Jiu.
Ngaia 'e leka mai fana booni ladauru, nga ta'a aana,
ma fana nga fa'amoori ladauru.
69 Ngaia 'e kwatea mai fadauru te'e wane kwaifa'amooringa ne'e to'o na tegelangaa ba'ita,
ne'e leka mai fa'asia fufutanga ala Defete,
nga wane ni taunga'inga na Alafa.
70 Ngaia 'e fataarunga'i mai fadauru na ni 'ola lo'oo,
na fatalana ni profet abu mai na'o,
71 fana 'ani fa'amoori dauru fa'asia nga marimae adauru ma fa'asia nga tegelangaa na ta'a na'a gila aga mani adauru.
72 Ngaia ka fataarunga'i mai 'ani faate'enia nga kwailaeta'afiinga aana fana wawarifu dauru,
ma ngaia ka manata to'ona nga fataarunga'inga abu aana.
73 Ngaia ka fataarunga'i fana wawarifu dauru la Ebraham
74 na'a ngaia te'e lafu 'adauru fa'asia nga marimae adauru,
fana 'aguru taunga'i fana ma goru sia ma'u mola,
75 ma fana 'aguru to'oru 'ani abu maka odo fana gani mai gani.”
76 Ma la Sekaraea ka fata 'ilo'oo fana wela aana la Jon,
“Wela agu, tagila fa'alata'o 'ania profet na God ne'e 'inato'o maka ba'ita 'e iiki.
Ma to'o leka no'o 'i na'o na nga Kraes,
fana 'i'oo 'ani iiria fana ta'a lo'oo
'agila fa'aodoa nga tala mamania nga Kraes.
77 Ma to'o kwairii fana ta'a aana
na tagila to'o na mooringa alata God 'e 'olafanataa na rianga aaga.
78 Suria God adauru, ngaia wane fana kwailaeta'afiinga adauru.
'Ilaka'u nga sina 'e tata'e mai fe'enia foola'angaa,
79 nga wane ni kwaifa'amooringa adauru 'e nigi mai fa'asia God fe'enia lalanga
fana ta'a na'a gila to'oru 'ubulana maa'e logo na maenga.
Ma ngaia 'e kwaibooni adauru ma te'e talai 'adauru
fana nga aloalonga fe'enia God.”
80 Ma wela lo'oo la Jon 'e ba'ita no'o, ma ka tegela'a na Anoe 'ola Abu. Ma alata ngaia 'e ba'ita no'o, ngaia 'e leka maka nana'i 'ubulana gule'e lefu langalanga, leleka maka nigi na gani ngaia 'e faata'i fana ta'a 'i Israel.