PROVERBS
Di Beebaa Agoago Podo
Di haga modongoohia:
Di Beebaa Agoago Podo la di beebaa agoago daumaha mo nia agoago o di mouli humalia o tangada. Nia agoago aanei ne hihi gi nia helekai agoago mo nia helekai agoago podo. Di baahi damana e helekai i nia mouli o nia daangada ala e mouli ai. E daamada gi di haga langahia dela e hai boloo, “Di haga madagu o Dimaadua la go di hagamau o di kabemee.” (1.7) Nomuli ga helekai i di mouli daumaha, mo di hagamaanadu dela e tau anga, mo nia hangahaihai humalia. Nia agoago podo e logo aanei e hagi aga nia iloo o digau agoago o Israel, digaula e iloo di helekai i di mee tangada kabemee dela ma gaa hai i di gili nia haingadaa ala ma ga kila aga. Hunu helekai e helekai i di hagatau o di madahaanau, hunu helekai e helekai i di hai hegau donu gi nia bahihadu, hunu helekai e helekai i di buni o nia daangada, ge hunu helekai e helekai i di manawa hagakono o tangada. Nia helekai e logo e helekai i nia dahidamee o di manawa hila gi lala, manawa hagakono, helekai hagalabagau i di gili nia daangada ala e hagaloale, mo di manawa dahi gi o ehoo.
Di hagahonu di beebaa deenei:
Di hagalaamua o di kabemee (1.1—9.18)
Nia agoago podo o Solomon (10.1—29.27)
Nia helekai kabemee o Agur (30.1—30.33)
Nia hagadilinga helekai (31.1-31)
1
Nia agoago podo a Solomon, tama daane David, di king o digau Israel.* 1 Kings 4.32 Nia agoago podo aanei e hagamaamaa goodou gi modongoohia di kabemee mo nnelekai hagamaamaa, mo di iloo hagatau nnadinga o nia agoago haingadaa. Nia agoago podo aanei e mee di aago goodou gii hai nia daangada e mouli kabemee, ge e mouli i lodo di tonu, di humalia mo di huudonu. Nia agoago podo aanei e mee di hai tangada de kabemee gi kabemee, ge e mee di aago nia dama daane mo ahina gii hai digau e iloo nia mee. Nia agoago podo aanei e mee di haga kabemee gi nonua digau ala gu kabemee, ge e mee di dagi digau ala guu lawa i nia kuulu, gii mee ai digaula di modongoohia nia hadinga nngala o nia agoago podo, mo di iloo nia heeu ala e kila aga mai baahi digau kabemee.
Nnelekai hagamaamaa gi nia dama daane
Di haga madagu o Dimaadua la go di hagamau o di kabemee. Nia daangada ala e de iloo nia mee, ginaadou hagalee hagalabagau di kabemee, ge ginaadou e de hiihai di kabe nia mee.* Job 28.28; Pisalem 111.10; Agoago Podo 9.10 Dagu dama daane, hagalongo gi nnelekai do damana mo do dinana. Nau agoago gaa hai goe gii hai tangada humalia, gadoo be tangada ma ga humu ia gi di hau libogo mo di hau uwa.
10 Dagu dama daane, digau hai mee huaidu ma ga hagamada goe, gei goe hudee hagalongo gi digaula. 11 Maa digaula ga helekai adu boloo, “Gaa hula e halahala tadau dangada e daaligi gii made. Gaa hula e heebagi gi nia daangada ala e noho hua i di aumaalia nadau ihala ai, e hai ai tadau tene. 12 Tadau madagoaa ma ga heetugi gi digaula, digaula e mouli ge maaloo, gei i muli tadau diiagi digaula, digaula la gaa mmade. 13 Gidaadou ga gidee nia hagadilinga maluagina e logo, gaa kae go gidaadou gaa haa tadau hale gii honu. 14 Hanimoi e hula gidaadou, e hai mee ngaadahi gi nia mee gaiaa!”
15 Dagu dama daane, hudee hana i muli digau beelaa. Goe hudee buni gi digaula. 16 Digaula e deemee di tali maalia di hai nia mee huaidu. Nia madagoaa huogodoo, digaula e hagatogomaalia e daaligi nadau daangada gii mmade. 17 E balumee maa goe gaa hudu dau hele belee kumi di manu dela e daumada goe. 18 Gei digau ala e hagatogomaalia e daaligi di nadau dangada, le e hagatogomaalia hua di nadau hele dela e hele ai ginaadou. 19 Di gaiaa le e hai beelaa. Di gaiaa e daa gi daha di mouli o tangada gaiaadanga, deelaa di hai e tale ang gi tangada ngalungalua huaidu.
Di gahigahi o di kabemee
20 Hagalongo, di kabemee le e gahigahi i hongo nia ala mo i nia gowaa huihui mee. 21 E wolowolo gi nua i di ngudu o nia bontai o di waahale mo i nia gowaa ala e dagabuli ai nia daangada, boloo:* Agoago Podo 8.1-3
22 “Goodou ala e de iloo nia mee, e waalooloo behee di godou noho de iloo? E waalooloo behee di godou haga balumee di kabemee? Goodou e deemee di kabe nia mee? 23 Goodou hagalongo mai dogu madagoaa dela ma ga haga donu godou mee hai hala. Au e gowadu gi goodou nia helekai e hagamaamaa, ge e gowadu gi goodou ogu kabemee. 24 Au nogo gahigahi goodou bolo gi lloomoi, gei goodou hagalee hagalongo. Goodou hagalee hiihai e hagalongo mai. 25 Goodou nogo haga balumee agu helekai hagamaamaa huogodoo, gei goodou e de hiihai bolo au gi haga donu ina godou mee hai hala. 26 Malaa, di madagoaa dela ma ga haingadaa adu gi goodou, deelaa dogu madagoaa e gadagada iei au adu gi goodou. Au ga haganneennee goodou i di madagoaa di haingadaa damana ma ga tale adu gi goodou, 27 e hanimoi gi goodou gadoo be di madangi gaudogi dela e gaamai ana haingadaa, gei goodou gaa mmae mo di manawa gee. 28 Nomuli, goodou ga halahala ga gahigahi di kabemee, gei au hagalee goou. Goodou ga halahala au, gei goodou e deemee di gidee goodou au. 29 Goodou nogo haga balumee di kabemee, gei goodou nogo de hiihai bolo goodou e hagalaamua Dimaadua i nia madagoaa huogodoo. 30 Goodou nogo de hiihai gi agu helekai hagamaamaa, e de hiihai di hagalongo gi agu helekai ala e aago goodou i godou mee hala ala e hai. 31 Malaa deelaa laa, goodou gaa kae di hui o godou hangaahai, godou hangaahai gaa hai goodou gii magi. 32 Digau ala nogo de hiihai e hagalongo gaa mmade, idimaa digaula hagalee hiihai gi di kabemee. Digau ala e de kabemee, e hagahuaidu hua go nadau dee hiihai e hagabaubau donu. 33 Ma koai e hagalongo mai gi di au, geia e kae di hagamouli. Geia e noho i di hagadagadagagee, hagalee madagu i dahi mee.”

*1.1: 1 Kings 4.32

*1.7: Job 28.28; Pisalem 111.10; Agoago Podo 9.10

*1.21: Agoago Podo 8.1-3